Bilimsel Araştırmalarda Satranç

İnsanlık tarihi incelendiğinde insanoğlunun, varoluşundan itibaren günümüze kadar kendisine fayda sağlayacak işlere emek harcadığı görülmektedir. Avcı toplayıcı toplumlarda ağaçlardan meyve toplamak besin ihtiyacını karşılamasaydı, tarım toplumlarında sürülen toprakta ekin yetişmeseydi, sanayi toplumlarında fabrikalarda çalışmak gelir getirmeseydi, yani insanoğlu kendisine bir fayda sağlamasaydı, bu işlere hiçbir zaman emek harcamazdı.

Bir denizci olarak; ünlü Fransız yazar Pierre Mac ORLAN ‘ın “Satranç tahtasında tüm denizlerdekinden daha fazla macera vardır.” sözünü ilk duyduğumda, açık denizlerde yakalandığımız maceralı fırtınalar ve gemimizi o fırtınalardan kurtarmak için verdiğimiz mücadeleler canlandı gözümde. O an, Fransız yazarın satranç üzerine yaptığı bu betimlenin ne kadar doğru ve anlamlı olduğunu fark ettim.

İnsanlar böyle bir maceraya neden atılmalı? Satranç öğrenmeye harcanacak emeğin insana sağlayacağı fayda nedir?

Amerika Birleşik Devletleri Satranç Federasyonu tarafından New York 9’uncu Bölge ortaokul öğrencileri detaylı bir araştırmaya tabi tutuldular. Satranç oynayan ve oynamayan öğrenciler gönüllü olarak bu programa katıldılar. Araştırma sonucunda; satranç oynayan öğrencilerin oynamayanlara göre okumada daha fazla ilerleme kaydettikleri tespit edildi.

1990-1992 eğitim yıllarında tekrarlanan araştırma, okullara sağlanan bilgisayarlar sayesinde çok daha verimli yapıldı. Çünkü öğrenciler daha fazla pratik yapma olanağı bulmuştu. 9’uncu Bölge’deki öğrencilerin okuma yetenekleri ulusal ortalamanın altında olduğu halde satranç oynayanlar bu ortalamanın üstünde performans gösterdiler. Satranç ustaları satrancın; genel zekâ, kendi kendini kontrol ve analitik yeteneği geliştirdiği, bu nedenle de satranç oynayanların okuma yeteneklerinin arttığını söylüyorlar.

P.James SMİTH ve N.Bob CAGE’in 2006 yılında Louisiana/ABD’deki kırsal bölgeler ile düşük sosyo-ekonomik düzeydeki öğrencilerin devam ettiği ortaokul öğrencileri ile sürdürdüğü 120 saatlik bir satranç eğitimi neticesinde satranç oyununun, öğrencilerin matematik ve sözel olmayan bilişsel becerilerine anlamlı düzeyde olumlu katkı sağladığı saptanmıştır.

Farhad KAZEMİ ve meslektaşlarının 2012 yılında yaptıkları, ortaokul öğrencilerini kapsayan çalışmada ise; 6 aylık satranç eğitimi alan deney grubunun uygulama sonrasında üst bilişsel beceriler ile matematik başarılarının oynamayan akranlarına göre anlamlı derecede yüksek çıktığı belirlenmiştir.

Satranç oynamak, matematik ve sözel olmayan bilişsel becerilerde anlamlı düzeyde olumlu katkı sağlıyor ve bireyin matematiksel zekasının gelişimini hızlandırıyor. Satrancın akademik başarı üzerinde farklı düzeylerde olumlu etkisi olduğuna ilişkin pek çok araştırma sonuçları mevcuttur. Stratejik düşünme yetisine fazlasıyla ihtiyaç duyan satranç oyuncuları, bu bağlamda ileri görüşlü olma ve olasılıkları hesaplayabilme konusunda aşama kaydediyor.

Sonuç olarak satrancın faydalarını kısaca özetlersek;

• Kişiliği ve karakteri olumlu yönde etkiler ve geliştirir,

• Planlı hareket etmenin önemini ve gerekliliğini kavratır,

• Süratli, doğru ve çabuk düşünebilmeye yardımcı olur, olaylara doğru yorumlarla yaklaşabilme yeteneklerini geliştirir,

• Kendine Güven duygusu aşılar ve bunu geliştirir,

• Kendi güç ve yeteneklerini daha iyi tanıyarak, bireysel güç ve yetenekleri açığa çıkarmaya ve bireysel doğru kararlar alabilmeye yardımcı olur,

• Dikkatini tek konu üzerinde yoğunlaştırabilme alışkanlığı kazandırır, 

• Bilimselliği ön plana alarak araştırmalar yapmaya yönlendirir,

• Kişileri düşünen, araştıran, yargılayan varlıklar haline getirir ve yaratıcılıklarında özgür bırakan bir ortam hazırlar,

• Başarıya, ancak ve ancak sistemli ve disiplinli bir çalışmayla varılabileceğini gösterir,

• Mücadeleci bir ruh yapısına sahip olmanın gerekliliğini benimsetir,

• Başarısızlıklar karşısında yılmamayı, başarı için daha da çok çalışmanın gerekli olduğunu öğretir,

• Kurallara uymayı, dostça oynamayı, kaybetmeyi kabullenmeyi, kazananı kutlamayı öğretir.

Murat ÇELİK